گروه‌های اسلامی همچون اهل فتوت یا جوانمردان، طریقت و برنامه خود را بر اساس سیره رسول خدا(ص) بنیان نهاده‌اند.
سیره نبوی مهم‌ترین الگو برای سعادت و معرفت بشریت است و آیۀ شریفۀ «إنَّکَ لَعلی خُلُقٍ عَظیمٍ» و حدیث شریف نبوی «إنّما بُعثتُ لاُتمِّمَ مَکارمَ الأخلاقِ» ناظر به اخلاق نیکوی رسول خدا(ص) در معاشرت و تعامل اجتماعی با مردم است.
نحله‌ها و گروه‌های اسلامی همچون اهل فتوت یا جوانمردان، طریقت و برنامه خود را بر اساس سیره رسول خدا(ص) بنیان نهاده‌اند. رسول خدا(ص) بیشترین ارزش و احترام را نسبت به خلق خدا روا می‌داشت، در مناسبات اجتماعی با مردم بی‌پیرایه و بی‌تکلف بود و در نهایت تواضع به آنان احترام می‌گذاشت. دعوت بردگان را اجابت می‌کرد و ذره‌ای تکبر و اشرافیت در وجود مبارکش نبود.
امام علی(ع) در نهج‌البلاغه درباره شخصیت عظیم و وارسته رسول خدا(ص) نکاتی جالب و قابل توجه دارد. همچنین نمونه‌هایی از فضایل اخلاقی رسول خدا(ص) در لابه‌لای متون تاریخی نیز آمده است به‌گونه‌ای که جوانمردان، آیین فتوت را به آن حضرت استناد می‌دهند.

شاگردان مکتب رسول خدا(ص) در زمره سرآمدان اخلاق و انسانیت و پیشگامان جوانمردی به شمار می‌آیند.
خصایل والای اخلاقی همچون شجاعت، سخاوت، مهمان‌نوازی، رفق، مدارا، مردم‌نوازی، عیب‌پوشی، عفو، بخشایش، اخلاص، دلسوزی، حمایت از مظلومان، مقاومت در برابر سفاکان و ترحم بر ضعیفان از جمله صفاتی است که جوانمردان، بسیار به آن علاقه داشته‌اند. روشن است که رسول خدا(ص) همۀ این صفات را در حد اعلا داشته است. می توان به دو نمونه تاریخی درباره جوانمردی پیامبر(ص) اشاره داشت: اول عضویت در پیمان جوانمردان مشهور به «حلف‌الفضول»، است. رسول خدا(ص) پیش از بعثت، در شهر مکه عضو پیمان «حلف‌الفضول» بود که برای دفاع از حقوق افتادگان و مظلومان ایجاد شده بود. جوانمردان، خود را ملزم و متعهد می‌دانستند که به استغاثه و استمداد بی‌پناهانی که به حق آن‌ها تجاوز می‌شد، پاسخ دهند. رسول خدا(ص) از این پیمان به نیکی و افتخار یاد می‌کرد و هرگز حاضر نبود به هیچ قیمت آن را بشکند. 
دوم عفو عمومی توسط نبی مکرم اسلام هنگام فتح مکه است. مشرکان به دلیل آزار و اذیت‌های فراوانی که نسبت به رسول خدا(ص) و یارانش روا داشته بودند؛ انتظار هرگونه انتقام‌جویی را داشتند اما رسول خدا(ص) با بزرگواری، همه آنان را بخشود و فرمودند که طوری که یوسف (ع) از گناهان برادرانش گذشت من نیز از شما گذشتم.
نبی مکرم اسلام با اعلام عفو عمومی پس از فتح مکه، آب عفو و گذشت بر آتش کینه‌ها ریخت که نشان از مهربانی و بزرگواری‌اش بود. در روایتی از امام صادق(ع) آمده است که خداوند تبارک و تعالی، رسول خدا(ص) را به مکارم اخلاق همچون: یقین، قناعت، صبر، شکر، بردباری، خوش‌اخلاقی، سخاوت، غیرت، شجاعت و جوانمردی مخصوص گردانید.
شاگردان مکتب و تربیت‌ یافتگان رسول خدا(ص) یعنی امام علی(ع) و دیگر امامان بزرگوار شیعه به تأسی از سیره نظری و عملی رسول خدا(ص) در زمره سرآمدان اخلاق و انسانیت و پیشگامان جوانمردی به شمار می‌آیند.
مجتبی گراوند دانشیار تاریخ اسلام دانشگاه لرستان